Το Μουσείο της Ελιάς και του Ελληνικού Λαδιού στη Σπάρτη έχει ως κύριο σκοπό να αναδείξει τον πολιτισμό και την τεχνολογία της ελιάς και της ελαιοπαραγωγής, που συνδέεται άρρηκτα με την ελληνική, και γενικότερα τη μεσογειακή ταυτότητα. Είναι μοναδικό στο είδος του στην Ελλάδα και βρίσκεται στην καρδιά της Λακωνίας, μιας από τις κύριες ελαιοπαραγωγούς περιοχές της χώρας μας.

Στον άνω όροφο παρουσιάζονται οι πρώτες μαρτυρίες για την ελιά στον ελλαδικό χώρο, η συμβολή της στην οικονομία, από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι τον 20ό αιώνα, ο ρόλος της στη διατροφή, τη φροντίδα του σώματος (καλλωπισμός, φαρμακευτικές χρήσεις), τον φωτισμό, ενώ ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη συμβολική διάσταση που προσλαμβάνει στη θρησκεία, τη μυθολογία, τα ήθη και τα έθιμα. Η ενότητα κλείνει με μια σύντομη παρουσίαση της θέσης της ελιάς στην τέχνη. Το ταξίδι αρχίζει με τα παλαιότερα ευρήματα που αποδεικνύουν την παρουσία ελαιόδενδρου στην Ελλάδα: σπάνια απολιθωμένα φύλλα ελιάς, ηλικίας περίπου 50.000-60.000 ετών, που βρέθηκαν στην καλντέρα της Σαντορίνης. Οι πρώτες γραπτές μαρτυρίες απαντούν ήδη από τον 14ο αιώνα, σε πινακίδες Γραμμικής Β γραφής.

Η ιδιότητα του λαδιού να καλύπτει ποικίλες και διαφορετικού χαρακτήρα ανάγκες, το κατέστησε ως ένα από τα πλέον σημαντικά αγροτικά προϊόντα, με καθοριστικό ρόλο στην οικονομία κάθε ιστορικής περιόδου. Η θέση της ελιάς και του λαδιού στη διατροφή παρουσιάζεται σε ξεχωριστή ενότητα. Μία σειρά άλλων ξεχασμένων πια χρήσεων του λαδιού αποκαλύπτεται επίσης μέσα από πινακίδες και εκθέματα (φωτισμός, φροντίδα του σώματος, καλλωπισμός). Η σημασία της ελιάς και του λαδιού στη ζωή των Ελλήνων αποκαλύπτεται ανάγλυφα μέσα από τους πολλούς συμβολισμούς, τους τρόπους λατρείας και τα λαϊκά δρώμενα, ήδη από την προϊστορική περίοδο ως τις μέρες μας. Τα ελάχιστα δείγματα αρχαίας και σύγχρονης τέχνης που περιέχονται στο Μουσείο καταδεικνύουν ότι η ελιά υπήρξε μια συνεχής πηγή έμπνευσης για τους έλληνες καλλιτέχνες.

Ο κάτω όροφος του Μουσείου είναι αφιερωμένος στην εξέλιξη της τεχνολογίας παραγωγής του ελαιολάδου από την αρχαιότητα έως την πρωτοβιομηχανική περίοδο. Μέσα στο μουσείο εκτίθεται η τεχνολογία των μεταβυζαντινών μηχανισμών. Ένα ζωοκίνητο ελαιοτριβείο από τη Λευκάδα τεκμηριώνει την επιβίωση της ζωοκίνησης κατά τον 20ό αι. Ένα ξύλινο διπλό πιεστήριο με βαρούλκο έχει μεταφερθεί από το γειτονικό Ξηροκάμπι. Έμφαση έχει δοθεί στην αναπαράσταση των μηχανοκίνητων ελαιοτριβείων (υδροκίνητο, ατμοκίνητο, πετρελαιοκίνητο και ηλεκτροκίνητο) σε μεγάλες κινούμενες μακέτες. Και επειδή η περιποίηση του σώματος συνεχίζει να σχετίζεται με το λάδι, μία ενότητα της έκθεσης είναι αφιερωμένη στη σαπωνοποιία, οικιακή και βιομηχανική. Από το μεγάλο χαρανί που ακόμη χρησιμοποιούν οι παλιές νοικοκυρές των ελαιοπαραγωγών περιοχών για να κάνουν σαπούνι περνάμε στα σαπουνοκάζανα των βιομηχανιών.

Επίσης, το 2007, ολοκληρώθηκε η Ημιυπαίθρια Έκθεση του Μουσείου, με τους μηχανισμούς ενός προϊστορικού, ενός ελληνιστικού κι ενός βυζαντινού ελαιοτριβείου, οι οποίοι μπαίνουν σε λειτουργία στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Μουσείου.
Το ΜΕΕΛ άνοιξε για το κοινό στα τέλη του 2002. Το έργο είχε ενταχθεί στα ΠΕΠ Πελοποννήσου και χρηματοδοτήθηκε από το Β’ & Γ’ ΚΠΣ.

Το Μουσείο στεγάζεται στο κτήριο της παλιάς Ηλεκτρικής Εταιρίας της Σπάρτης, χαρακτηριστικό ελληνικό βιομηχανικό κτίσμα του μεσοπολέμου, το οποίο ανήκει στον Δήμο Σπάρτης κι έχει παραχωρηθεί στο ΠΙΟΠ. Η εξαιρετικά κακή κατάσταση διατήρησής του επέβαλε μια ριζική ανακαίνιση: διατηρήθηκε μόνο η κύρια βόρεια όψη, η οποία ενσωματώθηκε σε μια σύγχρονη κατασκευή, που παραπέμπει σε βιομηχανικά κτήρια και δημιουργεί οπτικές φυγές προς τον περιβάλλοντα χώρο, τον γειτονικό ελαιώνα και τον Ταΰγετο. Το ευρηματικό αρχιτεκτονικό κέλυφος προσαρμόστηκε στις μουσειολογικές επιταγές ενός πρωτοποριακού μουσείου.

Φιλοδοξία του ΜΕΕΛ είναι να αποτελέσει ένα ζωντανό οργανισμό που συμβάλλει στην αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής. Χάρτες, ενημερωτικά έντυπα αλλά και το εκθετήριο με προϊόντα ντόπιων ελαιοπαραγωγών, κατευθύνουν τον επισκέπτη σε αρχαιολογικούς χώρους παραγωγής λαδιού ή άλλα παραδοσιακά επισκέψιμα ελαιοτριβεία στην ευρύτερη περιοχή και την υπόλοιπη Ελλάδα.

Ολοκληρώθηκε στο ίδιο πλαίσιο η κατασκευή της Αίθουσας Πολλαπλών Χρήσεων του ΜΕΕΛ, για την οργάνωση συνεδρίων, περιοδικών εκθέσεων, εκδηλώσεων κλπ, δραστηριότητες που ενδυναμώνουν την πολιτιστική ζωή της τοπικής κοινωνίας και της περιφέρειας στην οποία ανήκει.

Museum of the Olive and Greek Olive Oil
The Museum of the Olive and Greek Olive Oil in Sparta aims to highlight the culture and technology of the olive and olive oil production, which is inextricably linked with the Greek and Mediterranean identity. Unique in Greece, it is located in the heart of Laconia, one of the main olive producing locations in Greece.

In the upper floor are presented the first testimonies about the olive in Greece, its contribution to the economy from prehistoric times to the 20th century, its role in nutrition, body care (cosmetic, pharmaceutical uses) and lighting, while special mention is made of its symbolic dimension in religion, mythology, customs and traditions. The unit concludes with a brief presentation of the olive?s presence in art.

The tour starts from the earliest findings that demonstrate the existence of the olive tree in Greece: rare fossil olive leaves, 50,000-60,000 years old, found in the Thera Caldera. The first texts date back to the 14th century BC, on clay tablets inscribed with Linear B script.

Olive oil?s capacity to cover a variety of different needs rendered it one of the most important agricultural products, with a definitive role in the economy of each historical period. The position of the olive and olive oil in nutrition are presented in a separate unit. A series of other long forgotten uses of olive oil are also revealed by the information panels and exhibits (lighting, body care, beautification). The importance of the olive and olive oil in the lives of the Greeks is vividly revealed by the many symbolisms, the worship rites and folklore, from the prehistoric to the contemporary times. The few examples of ancient and modern art in the Museum demonstrate that the olive was a constant source of inspiration for Greek artists.

The Museum?s ground floor is devoted to the development of olive oil production technology from Antiquity until the early industrial era. The post-Byzantine technology and machinery are presented in the museum. An animal-powered olive oil press from Lefkada provides evidence for its survival during the 20th century. A wooden double oil press with a winch has been transferred from the neighbouring area of Xirokampi. Emphasis has been placed on the revival of the powered olive oil presses (water-powered, steam-powered, diesel-powered and power-driven) using large working models. In addition, given that olive oil is still linked to body care, one of the exhibition units is dedicated to soap-making, domestic and industrial. From the large cauldron that old housewives in areas where olive oil is produced still use to make soap, we pass on to industrial soap vats.

Lastly, the Museum’s semi open-air exhibition, which was completed in 2007, presents the equipment used in olive-oil presses in prehistoric, Hellenistic and Byzantine times, which are set in motion in the context of the Museum?s educational programmes. It should also be noted that the Museum of the Olive and Greek Olive Oil is a member of the network of Museums of the Olive in the Mediterranean.
The Museum of the Olive and Greek Olive Oil opened to the public in the end of 2002. The project had been included in the Regional Operational Programmes for the Peloponnese and was financed by the Second and Third EU Structural an Cohesion Funds.

The museum is located in a building that once housed the Sparta Electric Company, a typical Greek industrial building of the interwar period, which belongs to the Municipality of Sparta and has been conceded to PIOP. Its extremely bad state required a radical renovation: only the northern side was preserved and included in the modern construction that pertains to industrial buildings and creates visual escapes to the surrounding area, the neighbouring olive grove and Mt Taygetus. The imaginative architectural shell was adapted to the museological requirements of a pioneering museum.

The Museum of the Olive and Greek Olive Oil aims to become a living organism contributing to the sustainable development of the wider area. Maps, information leaflets, as well as the stand with locally produced olive products, direct the visitor to archaeological sites of olive oil production or other olive oil presses open to visitors in the neighbouring area and the rest of Greece.

A multi-purpose hall is also constructed for the organization of conferences, temporary exhibitions, events etc, a practice that enriches the cultural environment of the local community and the region it belongs to.

ΠΗΓΗ:http://odysseus.culture.gr/ ΠΙΟΠ | Υπηρεσία Μουσείων
https://www.piop.gr/el/diktuo-mouseiwn/Mouseio-Elias-Kai-Ellinikou-Ladiou/to-mouseio.aspx