Η ιστορία του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου (ΒΧΜ) δεν αρχίζει με τον ιδρυτικό του νόμο το 1914, αλλά συνδέεται άμεσα με την ιστορία της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας (ΧΑΕ), που ιδρύεται το 1884. Ιδρυτικό μέλος και γενικός γραμματέας της ΧΑΕ ήταν ο Γεώργιος Λαμπάκης, γραμματέας της βασίλισσας Όλγας. Ο Λαμπάκης πρωτοστάτησε στην ίδρυση της ΧΑΕ και υπήρξε ο ουσιαστικός δημιουργός της συλλογής της. Κύριο μέλημα των ιδρυτών της ΧΑΕ ήταν η δημιουργία μουσείου, που βρήκε στέγη το 1890 στα γραφεία της Ιεράς Συνόδου, για να καταλήξει το 1893 σε αίθουσα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, όπου και φιλοξενήθηκε έως το 1923.
Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο ιδρύεται τελικά το 1914 με τον Νόμο 401. Διοικείται από Εφορευτική Επιτροπή με επικεφαλής τον πρίγκιπα Νικόλαο και διευθυντή τον καθηγητή Αδαμάντιο Αδαμαντίου. Το 1923 ο βασικός πυρήνας των συλλογών του είχε ήδη σχηματισθεί. Η συλλογή γλυπτών δημιουργήθηκε από έργα που είχαν περισυλλεχθεί από τα μνημεία της Αττικής και είχαν συγκεντρωθεί στο Θησείο και στις αποθήκες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Οι συλλογές εικόνων, μικροτεχνίας, χειρογράφων και υφασμάτων συγκροτήθηκαν τόσο από αγορές και δωρεές έργων, όσο και από την κατάθεση κειμηλίων που προέρχονταν από μονές της Ελλάδας και από διαλυμένες ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1923, ανέλαβε διευθυντής του Μουσείου ο Γεώργιος Σωτηρίου, Έφορος Βυζαντινών Αρχαιοτήτων από το 1915. Αμέσως μετά το διορισμό του, ενσωματώνεται στο Μουσείο η συλλογή της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας. Στόχος του νέου διευθυντή ήταν να αναδείξει το Μουσείο στο «κατ’ εξοχήν εθνικόν Μουσείον της Ελλάδος», που θα αποτελούσε και «πρότυπον Μουσείον ολοκλήρου της Ανατολής». Ο Σωτηρίου οργάνωσε τις συλλογές που είχε καταρτίσει η Εφορευτική Επιτροπή κατά τα προηγούμενα έτη και τις παρουσίασε για πρώτη φορά στο κοινό το 1924 σε πέντε αίθουσες της Ακαδημίας Αθηνών.
Κύριο μέλημα του Σωτηρίου παρέμενε η ανεύρεση μόνιμης στέγης που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες ενός εθνικού μουσείου. Τελικώς, το 1930, το Μουσείο εγκαταστάθηκε οριστικά στη Villa Ilissia, ένα συγκρότημα κτηρίων κοντά στις όχθες του ποταμού Ιλισσού, το οποίο είχε χτιστεί από τον αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη το 1848 για τη Γαλλίδα Sophie de Marbois-Lebrun, δούκισσα της Πλακεντίας. Οι απαραίτητες αναμορφώσεις στο εσωτερικό του κτηρίου έγιναν από τον αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχο. Ο Σωτηρίου οργάνωσε την έκθεση με επιστημονικά κριτήρια και της προσέδωσε διδακτικό χαρακτήρα. Τα εγκαίνια του Μουσείου έγιναν τον Σεπτέμβριο του 1930 με την ευκαιρία του Γ΄ Διεθνούς Βυζαντινολογικού Συνεδρίου.
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το Μουσείο ανοίγει για το κοινό το 1946. Με τη βοήθεια του σχεδίου Μάρσαλ κτίζεται νέα αίθουσα και αναδιοργανώνεται το εργαστήριο συντήρησης. Τη δεκαετία του 1950 αρχίζουν οι πρώτες περιοδικές εκθέσεις, η μία με τις αγιογραφίες του Φώτη Κόντογλου και η άλλη με αντίγραφα από τα ψηφιδωτά της Ραβέννας. Δίπλα στον Σωτηρίου εργάζεται συνεχώς, ακούραστη ερευνήτρια, η Μαρία Σωτηρίου, πρώτη Ελληνίδα βυζαντινολόγος.
Τον Σωτηρίου διαδέχθηκαν στη διεύθυνση του Μουσείου ο Μανόλης Χατζηδάκης (1960-1975), ο Παύλος Λαζαρίδης (1975-1982), η Μυρτάλη Αχειμάστου-Ποταμιάνου (1983-1995), η Χρυσάνθη Μπαλτογιάννη (1995-1999), ο Δημήτρης Κωνστάντιος (1999-2010), η Ευγενία Χαλκιά (2010-2011), όλοι τους διαπρεπείς βυζαντινολόγοι που συνέβαλλαν στον εμπλουτισμό των συλλογών, στην εξέλιξη, ανάπτυξη και ακτινοβολία του Μουσείου.
Η σημαντικότερη πάντως αλλαγή από την περίοδο Σωτηρίου ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1980, όταν άρχισε η επέκταση των χώρων του Μουσείου με στόχο την επανέκθεση των συλλογών του. Το 2004 ολοκληρώθηκε η επανέκθεση των παλαιοχριστιανικών και βυζαντινών συλλογών του Μουσείου, ενώ η παρουσίαση των μεταβυζαντινών συλλογών ολοκληρώθηκε το 2010.
Το Βυζαντινό Μουσείο του 21ου αιώνα συγκροτείται στη βάση μιας εντελώς νέας μουσειολογικής πρότασης, που υπακούει στις απαιτήσεις της σύγχρονης μουσειολογίας.
Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο της Αθήνας είναι ένα από τα σημαντικότερα δημόσια μουσεία στην Ελλάδα. Ιδρύθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα (1914) με σκοπό τη συλλογή, μελέτη, διατήρηση και έκθεση της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής πολιτιστικής κληρονομιάς στην ελληνική επικράτεια.
Η συλλογή του μουσείου περιέχει σημαντικό αριθμό αντικειμένων (περίπου 30.000) όπως φορητές εικόνες, γλυπτά, κεραμικά, εκκλησιαστικά υφάσματα, ζωγραφικά έργα, μικροτεχνία και αρχιτεκτονικά μέλη (τοιχογραφίες και ψηφιδωτά).
Η μόνιμη συλλογή του μουσείου διαμορφώνεται σε δύο κύρια μέρη:
Το πρώτο μέρος είναι αφιερωμένο στη Βυζαντινή περίοδο (από τον 4ο έως τον 15ο αιώνα μ.Χ.) και περιέχει 1.200 εκθέματα και το δεύτερο μέρος με τίτλο «Από το Βυζάντιο στη νεώτερη εποχή» παρουσιάζει 1.500 εκθέματα από τον 15ο έως τον 20ο αιώνα.
Byzantine and Christian Museum
The history of the BCM begins before the statute that brought it into being in 1914, and is closely linked to the history of the Christian Archaeological Society (ChAE), which was founded in 1884. George Lambakis, secretary to Queen Olga, a founding member of the ChAE and its first general secretary, was the prime mover both in founding the Society and amassing its collection. From the very start, the founders of the ChAE looked ahead to the establishment of a museum, and the first such institution found a home in 1890 at the Holy Synod in Athens. In 1893, the museum moved to a room in the National Archaeological Museum, where it would remain until 1923.
The Byzantine and Christian Museum eventually came into being in 1914 by dint of Law 401. Run by a Supervisory Board chaired by prince Nikolaos, its first director was Professor Adamantios Adamantiou. By 1923, the core of its collections were in place: The sculpture collection had been formed out of works collected from monuments around Attica and brought to Athens to be stored in the National Archaeological Museum storage facilities and in Theseion, and the artefacts in the Icons, Minor Arts, Manuscripts and Textiles collections had come to the museum by means of purchases and donations, but also as heirlooms placed in its protection by monasteries around Greece and uprooted communities from around the Greek world.
George Sotiriou, commissioner of Byzantine Antiquities since 1915, took over as director of the Museum in 1923, in the wake of the Asia Minor Catastrophe. One of his first acts as director was to incorporate the Christian Archaeological Society collection into the Museum. Sotiriou’s stated aim was to make the Byzantine and Christian Museum “one of Greece’s leading national museums” which would serve as a “model Museum throughout the East”. Sotiriou organized the collections amassed by the Supervisory Committee in the preceding years and exhibited them to the public for the first time in 1924 in five rooms at the Athens Academy.
Soritiou’s prime objective remained the securing of a permanent home fit for a national museum. Finally, in 1930, the Museum moved into the premises that have remained its home to this day: the Villa Ilissia, a complex close to the banks of the Ilissos built by Stamatios Kleanthes for Sophie de Marbois-Lebrun, Duchess of Plaisance, in 1848. The buildings’ interiors were converted as required by Aristoteles Zachos. Sotiriou organized the Museum’s new permanent exhibition, which was didactic in thrust, along academic lines. The Museum’s official opening in September 1930 was timed to coincide with the 3rd International Congress of Byzantine Studies, which was held in Athens.
The Museum reopened to the public after World War Two in 1946, when a new exhibition space was built and the conservation workshop reorganized with the help of Marshall Plan funds. The 1950s witnessed the first temporary exhibitions: one of icons painted by Fotis Kontoglou, the other with replicas of mosaics from Ravenna. Maria Sotiriou, Greece’s first female Byzantinist, worked ceaselessly and tirelessly at Sotiriou’s side during this period.
Sotiriou was succeeded as director of the Museum by Manolis Chatzidakis (1960-1975), Paul Lazaridis (1975-1982), Myrtali Acheimastou-Potamianou (1983-1995) and Chrysanthi Baltoyanni (1995-1999), Demetrios Konstantios (1999-2010), Eugenia Chalkia (2010-2011), all respected Byzantinists who worked to enlarge the collections, update the Museum and make it an institution of international importance.
The most significant change since the Sotiriou period began in the late 1980s when work commenced on extending the Museum with a view to re-exhibiting its collections. The re-exhibition of the Museum’s Early Christian and Byzantine collections was completed in 2004, and its post-Byzantine collections were completed in 2010.
As a result, the Byzantine and Christian Museum of the 21st century is arranged around an entirely updated concept which chimes completely with the dictates of contemporary Museology.
The history of the BCM begins before the statute that brought it into being in 1914, and is closely linked to the history of the Christian Archaeological Society (ChAE), which was founded in 1884. George Lambakis, secretary to Queen Olga, a founding member of the ChAE and its first general secretary, was the prime mover both in founding the Society and amassing its collection. From the very start, the founders of the ChAE looked ahead to the establishment of a museum, and the first such institution found a home in 1890 at the Holy Synod in Athens. In 1893, the museum moved to a room in the National Archaeological Museum, where it would remain until 1923.
The Byzantine and Christian Museum eventually came into being in 1914 by dint of Law 401. Run by a Supervisory Board chaired by prince Nikolaos, its first director was Professor Adamantios Adamantiou. By 1923, the core of its collections were in place: The sculpture collection had been formed out of works collected from monuments around Attica and brought to Athens to be stored in the National Archaeological Museum storage facilities and in Theseion, and the artefacts in the Icons, Minor Arts, Manuscripts and Textiles collections had come to the museum by means of purchases and donations, but also as heirlooms placed in its protection by monasteries around Greece and uprooted communities from around the Greek world.
George Sotiriou, commissioner of Byzantine Antiquities since 1915, took over as director of the Museum in 1923, in the wake of the Asia Minor Catastrophe. One of his first acts as director was to incorporate the Christian Archaeological Society collection into the Museum. Sotiriou’s stated aim was to make the Byzantine and Christian Museum “one of Greece’s leading national museums” which would serve as a “model Museum throughout the East”. Sotiriou organized the collections amassed by the Supervisory Committee in the preceding years and exhibited them to the public for the first time in 1924 in five rooms at the Athens Academy.
Soritiou’s prime objective remained the securing of a permanent home fit for a national museum. Finally, in 1930, the Museum moved into the premises that have remained its home to this day: the Villa Ilissia, a complex close to the banks of the Ilissos built by Stamatios Kleanthes for Sophie de Marbois-Lebrun, Duchess of Plaisance, in 1848. The buildings’ interiors were converted as required by Aristoteles Zachos. Sotiriou organized the Museum’s new permanent exhibition, which was didactic in thrust, along academic lines. The Museum’s official opening in September 1930 was timed to coincide with the 3rd International Congress of Byzantine Studies, which was held in Athens.
The Museum reopened to the public after World War Two in 1946, when a new exhibition space was built and the conservation workshop reorganized with the help of Marshall Plan funds. The 1950s witnessed the first temporary exhibitions: one of icons painted by Fotis Kontoglou, the other with replicas of mosaics from Ravenna. Maria Sotiriou, Greece’s first female Byzantinist, worked ceaselessly and tirelessly at Sotiriou’s side during this period.
Sotiriou was succeeded as director of the Museum by Manolis Chatzidakis (1960-1975), Paul Lazaridis (1975-1982), Myrtali Acheimastou-Potamianou (1983-1995) and Chrysanthi Baltoyanni (1995-1999), Demetrios Konstantios (1999-2010), Eugenia Chalkia (2010-2011), all respected Byzantinists who worked to enlarge the collections, update the Museum and make it an institution of international importance.
The most significant change since the Sotiriou period began in the late 1980s when work commenced on extending the Museum with a view to re-exhibiting its collections. The re-exhibition of the Museum’s Early Christian and Byzantine collections was completed in 2004, and its post-Byzantine collections were completed in 2010.
As a result, the Byzantine and Christian Museum of the 21st century is arranged around an entirely updated concept which chimes completely with the dictates of contemporary Museology.
ΠΗΓΗ:http://odysseus.culture.gr/
https://www.byzantinemuseum.gr/
