Ο ναός του Απόλλωνα, το σημαντικότερο μνημείο του ιερού του Απόλλωνα στους Δελφούς, βρισκόταν σε περίοπτη και κεντρική θέση μέσα στο τέμενος. Στο ναό στεγάζονταν τα αγάλματα και τα αφιερώματα προς το θεό, αλλά εδώ γίνονταν και οι ιεροτελεστίες που είχαν σχέση με τη λατρεία, η σπουδαιότερη από τις οποίες ήταν η διαδικασία της μαντείας. Στο ναό υπήρχε και το «χρησμογραφείο», όπου φυλάσσονταν τα αρχεία και οι κατάλογοι των Πυθιονικών, που καταστράφηκαν το 373 π.Χ. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο πρώτος ναός του Απόλλωνα που κτίσθηκε στους Δελφούς ήταν μία καλύβα από κλαδιά δάφνης, ο δεύτερος έγινε από κερί μελισσών και φτερά και ο τρίτος από χαλκό, ενώ ο τέταρτος κτίσθηκε από τους μυθικούς αρχιτέκτονες Τροφώνιο και Αγαμήδη με τη βοήθεια του ίδιου του Απόλλωνα. Αυτός πρέπει να ήταν ο πώρινος ναός, που καταστράφηκε από πυρκαγιά το 548 π.Χ. Ο ναός που τον διαδέχθηκε, οικοδομήθηκε με εισφορές που συγκεντρώθηκαν από όλη την Ελλάδα και από ξένους ηγεμόνες και ανέλαβε να τον ολοκληρώσει η μεγάλη αθηναϊκή οικογένεια των Αλκμαιωνιδών. Ολοκληρώθηκε περίπου το 510 π.Χ., ήταν δωρικός περίπτερος, με 6 κίονες στην πρόσοψη και 15 στις πλευρές. Ήταν πώρινος με μαρμάρινη πρόσοψη και εξαιρετικό γλυπτό διάκοσμο, φιλοτεχνημένο από το γλύπτη Αντήνορα. Θέμα του ανατολικού αετώματος ήταν η επιφάνεια του Απόλλωνα, η άφιξη του θεού στους Δελφούς με τη συνοδεία της αδελφής του Άρτεμης και της μητέρας του Λητούς. Στο κέντρο της παράστασης εικονιζόταν το άρμα με τους θεούς και δεξιά και αριστερά ανδρικές και γυναικείες μορφές. Στο δυτικό αέτωμα απεικονιζόταν σκηνή Γιγαντομαχίας, από την οποία σώζονται μόνο οι μορφές της Αθηνάς, ενός πεσμένου Γίγαντα, μιας ανδρικής μορφής και τα μπροστινά μέρη δύο αλόγων.
Ο σεισμός του 373 π.Χ. κατέστρεψε τον αρχαϊκό ναό και το ιερό κατέφυγε για δεύτερη φορά σε πανελλήνιο έρανο για την ανοικοδόμησή του. Ο τρίτος ιερός πόλεμος εμπόδισε τις εργασίες και μόλις το 330 π.Χ. ο ναός παραδόθηκε σε χρήση, κατασκευασμένος στο ίδιο σχέδιο και στις ίδιες σχεδόν διαστάσεις. Σε αυτό το ναό ανήκουν τα ερείπια που βλέπουμε σήμερα. Πρόκειται για εντυπωσιακό κτίσμα, θαυμάσιο δείγμα του δωρικού ρυθμού, του οποίου αρχιτέκτονες ήταν ο Σπίνθαρος ο Κορίνθιος, ο Ξενόδωρος και ο Αγάθων. Ο ναός είναι περίπτερος, με 6 κίονες στις στενές πλευρές και 15 στις μακρές, με πρόδομο και οπισθόδομο δίστυλους εν παραστάσι. Ο σηκός του χωρίζεται σε τρία κλίτη με δύο κιονοστοιχίες, η καθεμία από τις οποίες έχει οκτώ ιωνικούς κίονες. Στο βαθύτερο επίπεδό του βρισκόταν το άδυτο, όπου εκτυλισσόταν η μαντική διαδικασία και στο οποίο είχαν πρόσβαση μόνο οι ιερείς που θα ερμήνευαν τα λόγια της Πυθίας. Τα αετώματα από παριανό μάρμαρο φιλοτέχνησαν οι Αθηναίοι γλύπτες Πραξίας και Ανδροσθένης. Στο ανατολικό αέτωμα απεικονίζονταν ο Απόλλωνας με τις Μούσες και στο δυτικό ο Διόνυσος ανάμεσα στις Θυιάδες (Μαινάδες). Για το εσωτερικό του ναού γνωρίζουμε ελάχιστα στοιχεία, κυρίως από αρχαίους συγγραφείς: στους τοίχους του προνάου υπήρχαν χαραγμένα ρητά των επτά σοφών, όπως «γνώθι σαυτόν», «μηδέν άγαν» και το γράμμα Ε. Επίσης, υπήρχε χάλκινη εικόνα του Ομήρου και βωμός του Ποσειδώνα, ενώ στο άδυτο υπήρχε το άγαλμα του θεού και ο ομφαλός.
Στο ναό έχουν γίνει εργασίες αναστήλωσης, ενώ αποσπάσματα των αετωμάτων και από τις δύο οικοδομικές φάσεις του εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών.
Temple of Apollo at Delphi, Fokida
The temple of Apollo, the most important building in the sanctuary of Apollo at Delphi, dominates the temenos from its central position. This is where the statues and other offerings to the god were kept, and where the cult rituals, including that of divination, took place. Also, here was the chresmographeion, or archive, destroyed in 373 BC, which contained the lists of victors of the Pythian games.
According to the legend, the first temple of Apollo at Delphi was made of laurel branches, the second of beeswax and feathers, and the third of bronze, while the fourth was built by the legendary architects Trofonios and Agamedes aided by Apollo himself. This was probably the stone temple destroyed by fire in 548 BC. Its replacement, built with contributions by both Greeks and non-Greeks, was completed around 510 BC by the Alkmaeonid family of Athens. This was a Doric peristyle temple, with six columns at the end and fifteen at the sides. Stone-built and marble-clad, it was sumptuously decorated with sculptures by the famous artist Antenor. The east pediment depicted Apollo’s epiphany when he arrived at Delphi with his sister Artemis and his mother Leto; the chariot of the gods occupied the centre of the scene and was framed by male and female figures. Of the west pediment, which depicted the Gigantomachy, only the figures of Athena, a fallen giant, a male figure and two horses have survived.
This temple was destroyed by earthquake in 373 BC. The existing temple, also built with Greek contributions, was not completed until after the Third Sacred War, in 330 BC. This imposing Doric temple was raised by the architects Spintharos from Corinth, Xenodoros and Agathon. It has the same plan and roughly the same dimensions as its predecessor, with six columns at the end and fifteen at the sides, and both prodomos and opisthodomos in antis. The cella was divided into three naves by two colonnades of eight Ionic columns each. The divination ceremony took place in the adyton, or inner shrine, an underground chamber where only the priests interpreting Pythia’s words had access. The pedimental sculptures of Parian marble are the work of the Athenian sculptors Praxias and Androsthenes. The east pediment depicted Apollo and the Muses, and the west Dionysus and the Maenads. Little is known of the arrangement of the temple’s interior; ancient writers mention that the walls of the pronaos were inscribed with aphorisms of the seven sages, such as ‘know thyself’, ‘everything in moderation’ and the letter E. There was a bronze effigy of Homer and an altar of Poseidon, and, in the adyton, a statue of Apollo and the omphalos.
The temple has been partially restored. Fragments of the pedimental sculptures of both the Archaic and the Classical/Hellenistic temple are displayed in the Delphi Archaeological Museum.
ΠΗΓΗ:http://odysseus.culture.gr/ Συντάκτης Δρ. Α. Τσαρούχα, αρχαιολόγος,
ΤΑΠ, Δ/ΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ, “ΔΕΛΦΟΙ”, 2019
Greek