Σημαντική θέση στο ιερό της Δωδώνης κατείχε η λατρεία της θεάς Διώνης, που σύμφωνα με τη μυθολογία ήταν μητέρα της Αφροδίτης. Μαζί με τη Θέμιδα ονομάζονταν «νάιοι θέοι, σύνοικοι και σύνναιοι του Δία». Ο αρχαιότερος ναός, που αφιερώθηκε στη Διώνη βρισκόταν κοντά στην Ιερή Οικία, προς τα βόρεια, στο κεντρικό τμήμα του ιερού. Κατασκευάσθηκε στο β΄ μισό του 4ου ή στις αρχές του 3ου αι. π.Χ. πυρπολήθηκε από τους Αιτωλούς το 219 π.Χ. και στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε.
Ο ναός είχε προσανατολισμό Α-Δ, σχεδόν τετράγωνη κάτοψη και σε διαστάσεις (9,80 x 9,40 μ.) ήταν περίπου μισός από το γειτονικό ναό του Δία. Διέθετε σηκό και πρόναο, με τέσσερις ιωνικούς κίονες από αμμόλιθο στην πρόσοψη, και η ανωδομή του ήταν κατασκευασμένη από ωμές πλίνθους. Στον ενδιάμεσο τοίχο, που χωρίζει το σηκό από τον πρόναο, διατηρείται το λίθινο κατώφλι της εισόδου, που έκλεινε με δίφυλλη θύρα, πλάτους 1,20 μ. Στο βάθος του σηκού διατηρούνται λείψανα ενός βάθρου, που θα χρησίμευε για το λατρευτικό άγαλμα της Διώνης, το λεγόμενο «έδος». Αυτό το σεβάσμιο «έδος» κοσμούσαν κάθε χρόνο οι Αθηναίοι, στέλνοντας θεωρία και πλούσια δώρα, σύμφωνα με χρησμό του μαντείου της Δωδώνης.
Με την ανοικοδόμηση του ιερού μετά το 219 π.Χ., κατασκευάσθηκε νέος ναός αφιερωμένος στη Διώνη, λίγο νοτιότερα, με αισθητή απόκλιση από το ναό του Δία. Ήταν ιωνικός πρόστυλος, τετράστυλος, με πρόναο και σηκό, συνολικών διαστάσεων 9,60 x 6,35 μ. Οι κίονές του ήταν κατασκευασμένοι από κροκαλοπαγή λίθο και εξωτερικά καλύπτονταν με λεπτό ασβεστοκονίαμα ή μαρμαροκονία, που έδινε στις επιφάνειες τη λευκότητα και τη λειότητα του μαρμάρου. Οι αναβαθμοί στην πρόσοψη ήταν κατασκευασμένοι από ασβεστόλιθο καλής ποιότητας, όμοιο με τους κίονες των παρόδων του θεάτρου. Στον τοίχο, που χωρίζει τον πρόναο από το σηκό, διατηρείται το λίθινο κατώφλι με τα ίχνη της δίφυλλης θύρας, πλάτους 1,30 μ., ενώ στο βάθος του σηκού διατηρείται το βάθρο, όπου στεκόταν το άγαλμα της Διώνης.

Temple of Dioni at Dodoni, Ioannina
A place of significance in the Dodoni sanctuary was reserved to the adoration of goddess Dioni, the mythological mother of goddess Aphrodite. Both Dioni and Themis were called ?Naian goddesses, cohabitants and worshipped together with Zeus?. The earlier temple dedicated to Dioni was situated near the Sacred Residence to the north and made part of the central section of the sanctuary. Built in the second half of the fourth century or in the early third century BC, the temple was set on fire by the Aetolians in 219 BC and was subsequently abandoned.
It was oriented from east to west, in an almost square plan (9.80 x 9.40m) and was about half as big as the adjacent temple of Zeus. It disposed of a cella and a pronaos (front section) with four Ionic columns of sandstone at the fa?ade; the superstructure was made of unfired (?green?) bricks. The stone threshold of the entrance pierced in the intermediate wall that separates the cella from the pronaos, still survives; the double-leaf door was 1.20m wide. At the far end of the cella are preserved the remains of a pedestal supporting the ceremonial statue of Dioni, the so called ?edos? (habitat). The revered ?edos? was honoured every year by the Athenians, who sent honourable ?theories? (dignitaries as city representatives) and abundant gifts, following a Dodoni oracle.
When the sanctuary was reconstructed after 219 BC, a new temple sacred to Dioni was erected to the south, visibly diverging from the temple of Zeus. It was an Ionic tetrastyle (four-columned) with a frontal portico (?prostyle?) temple disposing of a pronaos (anteroom) and the cella, measuring overall 9.60 x 6.35m. The columns were made of conglomerate externally plastered with fine lime mortar or marble mortar that rendered to the surfaces the whiteness and smoothness of marble. The stepped fa?ade was of good quality limestone, similar to the columns of the parodoi (passageways, public entrances) in the theatre. A wall separates the pronaos from the cella, featuring a stone threshold that still survives together with traces of the double-leaf door, 1.30m in width. At the far end of the cella stands the pedestal which supported the statue of Dioni.

ΠΗΓΗ:http://odysseus.culture.gr/

Εφορεία Aρχαιοτήτων Ιωαννίνων

https://www.dodoni.gr/