Ο ναός του Δαφνηφόρου Απόλλωνα είναι το σημαντικότερο και πιο γνωστό μνημείο της Ερέτριας. Μαζί με τον περίβολό του αποτελούσε το ιερό τέμενος του Απόλλωνα, το θρησκευτικό κέντρο και το βασικό χώρο λατρείας της αρχαίας πόλης, που βρισκόταν στον κεντρικό πυρήνα της, βορειότερα της αγοράς. Σύμφωνα με τον ομηρικό ύμνο για τον Απόλλωνα, όταν ο θεός αναζητούσε θέση για να ιδρύσει το μαντείο του, έφθασε και στο Ληλάντιο πεδίο. Ο πρώτος ναός χρονολογείται στα γεωμετρικά χρόνια και πιθανόν βρισκόταν κοντά στο λιμάνι, καθώς η θάλασσα τότε έφθανε μέχρι την περιοχή της αγοράς. Πρόκειται για εκατόμπεδο αψιδωτό κτίσμα, το αρχαιότερο αυτής της μορφής από όσα αναφέρει ο Όμηρος και λίγο μεταγενέστερο από τον εκατόμπεδο ναό του Ηραίου της Σάμου. Δίπλα του, στο νότιο τμήμα, αποκαλύφθηκε ένα άλλο αψιδωτό κτίσμα, το αρχαιότερο στην Ερέτρια, το λεγόμενο Δαφνηφόριο (7,5 x 11,5 μ.), που συνδέεται με την πρώιμη λατρεία του Απόλλωνα στους Δελφούς. Στο κέντρο του οικοδομήματος αυτού διατηρήθηκαν οι πήλινες βάσεις, στις οποίες στηρίζονταν οι κορμοί δάφνης που στερέωναν τη στέγη. Στις αρχές του 6ου αι. π.Χ. οικοδομήθηκε πάνω στο γεωμετρικό, ένας δεύτερος εκατόμπεδος ναός, μετά από επιχωμάτωση και δημιουργία ενός ισχυρού ανδήρου. Ο ναός αυτός διέθετε ξύλινους κίονες, 6 στις στενές και 19 στις μακρές πλευρές, αλλά και αυτός επιχώθηκε, για να οικοδομηθεί ο νέος, ο επιφανέστερος από όλους τους ναούς της πόλης.
Η κατασκευή του ξεκίνησε στα τέλη του 6ου αι. π.Χ. (520-490 π.Χ.) και πιθανόν να μην είχε ακόμη ολοκληρωθεί, όταν η πόλη καταστράφηκε από τους Πέρσες το 490 π.Χ. Ήταν δωρικός περίπτερος με 6 x 14 κίονες, κτισμένος από πωρόλιθο και μάρμαρο. Διέθετε πρόδομο και οπισθόδομο με δύο κίονες εν παραστάσι και ο σηκός του χωριζόταν σε τρία κλίτη με δύο εσωτερικές κιονοστοιχίες. Μετά την καταστροφή της πόλης από τους Πέρσες ο ναός επισκευάσθηκε και συνέχισε να λειτουργεί, όμως, καταστράφηκε και πάλι το 198 π.Χ. από τους Ρωμαίους, γεγονός που σηματοδότησε τη σταδιακή εγκατάλειψη και ερείπωσή του μέχρι τον 1ο αι. π.Χ. Δυστυχώς, το μεγαλύτερο τμήμα των αρχιτεκτονικών μελών του ναού αλλά και άλλων ιερών της πόλης επαναχρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό και από την ανωδομή του μνημείου έχουν διασωθεί μόνο ορισμένοι σπόνδυλοι, θραύσματα κιονοκράνων και τριγλύφων. Από το θαυμάσιο γλυπτό διάκοσμό του σώζονται τμήματα της ανάγλυφης παράστασης που κοσμούσε το δυτικό αέτωμα, όπου εικονιζόταν η Αμαζονομαχία, συνηθισμένη παράσταση στην εικονογραφία της εποχής. Κεντρική θέση είχε η Αθηνά, από την οποία σώζεται ο κορμός με το γοργόνειο στο στήθος, ενώ εξαιρετικής τέχνης είναι και το σύμπλεγμα του Θησέα με την Αντιόπη, που χαρακτηρίζεται από ευαισθησία και απαλότητα στους όγκους, εσωτερική δύναμη και σαφήνεια, παρά τη διακοσμητική τάση στην κόμμωση των μορφών και στις πτυχές των ενδυμάτων τους. Στα γλυπτά αυτά έχουν παγιωθεί πλέον οι κανόνες της αρχαϊκής πλαστικής και την απόδοση των μορφών διακατέχει μια νέα πνοή, η οποία θα οδηγήσει στον ιδεαλισμό και στη δύναμη της κλασικής τέχνης. Η συνολική παράσταση μπορεί να συμπληρωθεί με άρματα δεξιά και αριστερά της Αθηνάς, στο ένα από τα οποία θα επέβαινε ο Θησέας με την Αντιόπη, και στο άλλο ίσως επέβαινε ο Ηρακλής, ενώ η σκηνή πρέπει να έκλεινε με μαχόμενες αμαζόνες και νεκρό πολεμιστή. Στο ανατολικό αέτωμα ίσως παριστανόταν η Γιγαντομαχία. Οι λεπτομέρειες στα πρόσωπα και στα ενδύματα των μορφών αποδίδονταν με χρώμα, προσδίδοντας ζωντάνια στην παράσταση. Στη Ρώμη εντοπίσθηκαν τμήματα γλυπτών, που πιστεύεται ότι ανήκουν μάλλον στην κατασκευή του ναού μετά την περσική καταστροφή (πολεμιστής, Αμαζόνα και κορμός Αθηνάς). Στο χώρο σήμερα είναι ορατά μόνο τα θεμέλια του υστεροαρχαϊκού ναού, καθώς και τα λείψανα των γεωμετρικών ναών που αποκαλύφθηκαν στα κατώτερα στρώματα.
Οι ναοί του Δαφνηφόρου Απόλλωνα ανασκάφηκαν μεταξύ των ετών 1899-1910 από τον Κ. Κουρουνιώτη. Έρευνες έγιναν επίσης από την Ι. Κωνσταντίνου και από την Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή.

Temple of Apollo Daphniforos (Laurel Bearer) at Eretria, Evia
The temple of Apollo Daphniforos is the most important and wider known monument of Eretria. Together with its enclosure it constituted the sacred temenos of Apollo, a religious centre and fundamental place of worship within the core of the ancient city, to the north of the Agora. According to the Homeric hymn to Apollo, when the god was seeking for a location to found its oracle, he arrived to the Lelantine plain. The first temple is dated to the Geometric period and was situated probably near the harbour, as the sea then reached the area of the Agora. The hecatompedon (hundred-footer) apsidal edifice is the earliest in its type among those mentioned by Homer, and slightly posterior to the hecatompedon temple of Hera on the island of Samos. It was flanked to the south by another apsidal building which also came to light: the so called ?Daphniforio? or ?space with laurels? (7.5 x 11.5m) is the most ancient edifice in Eretria, related to the early cult of Apollo in Delphi. At the centre of this edifice were preserved the clay bases supporting the laurel trunks that propped up the roof. In the early sixteenth century a second hecatompedon temple was erected through earth fills upon its Geometric predecessor, on a solid artificial terrace. This temple disposed of wooden columns (six at the narrow sides and nineteen at the longer sides), and was subsequently covered with earth in order to build the later and most renowned of all temples in the city.
Construction started at the late sixth century BC (520-490 BC) and the temple was perhaps still unfinished when the Persians razed the city in 490 BC. Poros stones and marble were the materials used for this Doric peristyle (surrounded by colonnades) temple (6 x 14 columns). It had a prodomos (anteroom) and an opisthodomos (back section) arranged with two columns in antis; the cella (in Greek sek?s) was divided into three naves by two interior colonnades. After the destruction of the city by the Persians, the temple was repaired and remained in use; yet in 198 BC it was destroyed again, this time by the Romans, a fact which initiated the gradual abandonment and dilapidation of the monument until the first century BC. Unfortunately, the majority of architectural parts from this temple and other sanctuaries of the city were re-used as construction material; only a few (column) drums together with fragmented capitals and triglyphs remain from the superstructure of the monument. Of the sumptuous sculptural decoration survive only parts of the west pediment featuring in relief the fight of the Amazons (or Amazonomachy, a usual motif for the iconography at the time). The centre was occupied by Athena and is partially preserved, depicting her trunk with the Gorgoneion on the thorax; a superb work of art is the complex of Theseus and Antiope marked by sensitivity and softness of the form, internal force and clarity, despite the ornamental tendency obvious in the coiffures and the folds of their clothes. These sculptures are impregnated by the rules of archaic plasticity; the analogies are rendered in an innovative manner, a precursor to the idealization and the force of the classical art. The entire composition supposedly featured chariots to Athena’s right and left, one chariot presumably carrying Theseus and Antiope, while Hercules might ride the other, and the picture could be complemented by fighting Amazons and a dead warrior. The east pediment possibly narrated the Gigantomachy (fight of the Giants). The details of the faces and the clothes were coloured, thus rendering the depiction more vivid. Fragmented sculptures that may be part of the temple after the destruction by the Persians (warrior, Amazon and Athena’s trunk) have been located in Rome. Today are visible only the foundations of the Post-Archaic temple, as well as remains of the Geometric temples uncovered in lower deposits.
The temples in the temenos of Apollo Daphniforos were excavated between 1899 and 1910 by Κ. Kourouniotis. Further investigations were conducted by Mrs. I. Konstantinou and by the Swiss Archaeological School.

ΠΗΓΗ:http://odysseus.culture.gr/
https://www.efaeuv.gr/
https://eretria.gr/