Στο λόφο Καστρί, που υψώνεται βόρεια της κοινότητας Ποταμιάς Εύβοιας, σώζονται τα ερείπια σημαντικού οικισμού, που αναπτύχθηκε στους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους. Τα αρχαιότερα ίχνη κατοίκησης στο Καστρί χρονολογούνται στη νεολιθική εποχή (4η χιλιετία π.Χ.), όπως δείχνουν τα επιφανειακά ευρήματα, που εντοπίσθηκαν στη νότια πλευρά του λόφου.
Ο οικισμός της κλασικής εποχής ιδρύθηκε τον 4ο αι. π.Χ. και από τους μελετητές έχει θεωρηθεί ότι μέχρι και τον 3ο αι. π.Χ. ανήκε στην επικράτεια της Ερέτριας. Προστατευόταν με ισχυρό οχυρωματικό τείχος με πύλη, και από τα ανασκαφικά ευρήματα προκύπτει ότι στην περιοχή του λάμβαναν χώρα οικοτεχνικές δραστηριότητες. Κατά τις ανασκαφές βρέθηκαν ένας μεταλλουργικός κλίβανος, κεραμίδες, πήλινα υφαντικά βάρη (αγνύθες), πήλινα ειδώλια, θραύσματα μυλόλιθων, χάλκινα νομίσματα, μεταλλικά μικροαντικείμενα, λίθινες ψήφοι, ενεπίγραφες κεραμίδες και ακατέργαστοι λίθοι με εγχάρακτα σύμβολα ή γράμματα, των οποίων η ερμηνεία παραμένει προβληματική. Τέλος, βρέθηκε πληθώρα χάλκινων νομισμάτων, τα περισσότερα από τα οποία ανήκουν στην Ευβοϊκή Συμπολιτεία και χρονολογούνται στον 3ο αι. π.Χ. Ο συνηθέστερος νομισματικός τύπος είναι εκείνος με ταύρο στον εμπροσθότυπο και σταφυλίδα στον οπισθότυπο. Τα υπόλοιπα νομίσματα προέρχονται από τη Χαλκίδα, την Ιστιαία, την Ερέτρια, την Αθήνα, τη Χίο και τη Μακεδονία και χρονολογούνται τον 3ο και 2ο αι. π.Χ. Τα μακεδονικά νομίσματα ανήκουν στην περίοδο του Αντίγονου Γονατά (277-239 π.Χ.) και παρουσιάζουν κεφάλι της Αθηνάς στον εμπροσθότυπο και Πάνα να στήνει τρόπαιο στον οπισθότυπο. Ο λόφος κατοικήθηκε ως τις αρχές του 1ου αι. π.Χ. και μέχρι τον 6ο αι. μ.Χ. δεν υπάρχουν αρχαιολογικές ενδείξεις οικοδομικής δραστηριότητας ή κατοίκησης στην περιοχή. Στον 6ο αιώνα χρονολογούνται περιορισμένα ίχνη βυζαντινών κτηρίων, στοιχείο που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ίσως στα χρόνια αυτά και αργότερα η οχυρή θέση Καστρί χρησιμοποιήθηκε ως παρατηρητήριο.
Οι πρώτες επιφανειακές έρευνες στο Καστρί πραγματοποιήθηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα από το σχολάρχη Κύμης και επιμελητή αρχαιοτήτων Κ. Παπαϊωάννου και κατόπιν από το γυμνασιάρχη Χαλκίδας Γ. Παπαβασιλείου. Κατά τα έτη 1976-1978 έλαβε χώρα η πρώτη ανασκαφική έρευνα από τον αρχαιολόγο Α. Σάμψων, με δαπάνες του Δήμου Κύμης και της Κοινότητας Ποταμιάς.
Τα λείψανα του αρχαίου οικισμού στο Καστρί σώζονται στην κορυφή και στη δυτική πλαγιά του λόφου. Ο οικισμός περιβάλλεται από ισχυρό οχυρωματικό τείχος, την πορεία του οποίου μπορεί κανείς να παρακολουθήσει ανάμεσα στην πυκνή βλάστηση. Το τείχος αποτελείται από ημιεργασμένους ογκόλιθους, κτισμένους κατά το ακανόνιστο πολυγωνικό σύστημα. Στη νοτιοδυτική πλευρά του αποκαλύφθηκε μικρή πύλη με παραστάδες και κατώφλι. Χαμηλότερα σε ένα πλάτωμα στα δυτικά του λόφου εντοπίσθηκε τμήμα ισχυρού προστατευτικού τείχους ελληνιστικής εποχής.
Στην κορυφή του λόφου, βορειοανατολικά της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, αποκαλύφθηκε οχύρωμα, που λόγω της δεσπόζουσας θέσης του πρέπει να χρησιμοποιήθηκε ως παρατηρητήριο και ως κατάλυμα φρουράς. Το τείχος του οχυρώματος είναι κτισμένο από αδρά εργασμένους μικρούς και μεγάλους λίθους, κατά το ακανόνιστο πολυγωνικό σύστημα, και φέρει κατά διαστήματα αντηρίδες. Στη νότια πλευρά του σχηματίζεται πύλη με κατώφλι, στο οποίο σώζονται οι τόρμοι για τις στρόφιγγες της θύρας. Στη θέση αυτή βρέθηκε ημίεργος λίθος με την εγχάρακτη αναθηματική επιγραφή «[Π]ΥΛΙΟΙΟ», που αναμφίβολα σχετίζεται με την πύλη του τείχους και ίσως αποτελούσε αφιέρωμα στον Πύλιο Ερμή. Η εύρεση επίσης στην ίδια πλαγιά του λόφου της αναθηματικής επιγραφής «ΝΥΜΦΩΝ ΑΧΕΛΩΙΟΥ», χαραγμένης στη βάση χάλκινου αγαλματίου, που έχει πλέον χαθεί, μαρτυρεί την ύπαρξη ιερού αφιερωμένου στον Αχελώο.
Στη δυτική πλαγιά διακρίνοναι λείψανα οικοδομημάτων που χρονολογούνται στην κλασική και ελληνιστική περίοδο. Λόγω της μεγάλης κατωφέρειας του εδάφους τα κτίσματα οικοδομήθηκαν σε διαφορετικά επίπεδα, τα οποία συγκρατούνταν με αναλημματικούς τοίχους. Στον τομέα Ι σώζονται δύο ορθογώνιες λιθόκτιστες κατασκευές που ταυτίζονται με δεξαμενές και χρονολογούνται στους κλασικούς χρόνους και στον τομέα ΙΙΙ μεταλλουργικός κλίβανος ελλειψοειδούς σχήματος, κτισμένος από κεραμίδες και σχιστολιθικές πλάκες.
Από το νεολιθικό οικισμό, που υπήρχε στη νότια πλαγιά του λόφου, δε σώζονται οικοδομικά λείψανα, παρά μόνο λίγα επιφανειακά ευρήματα, κυρίως θραύσματα κεραμικής.
Kastri Potamias, Evia Island
The ruins of an important settlement of the Classical and Hellenistic periods lie on Kastri hill, north of the village of Potamia, in Euboea. Surface finds from the southern slopes of the hill indicate that the site was inhabited from the Neolithic period (fourth millennium BC) onwards.
The Classical town was founded in the fourth century BC and is believed to have remained under the control of Eretria until the third century BC. A strong fortification wall surrounded the city, and archaeological finds suggest a number of industrial activities. Archaeological finds include a metallurgy furnace, roof tiles, clay loom weights, terracotta figurines, fragmentary grinding stones, bronze coins, small metal objects, stone tesserae, inscribed tiles, stones with painted undeciphered signs or letters, and a large number of bronze coins. Most of the coins are third century BC mints of the Euboean League, the most common numismatic type having a bull on the obverse and a grape-bunch on the reverse. The remaining coins come from Chalkis, Istiaia, Eretria, Athens, Chios, and Macedonia, and date from the third and second centuries BC. The Macedonian coins date from the period of Antigonos Gonatas (277-239 BC) and bear the head of Athena on the obverse and the god Pan holding a trophy on the reverse. The hill was inhabited until the early first century BC, and there is no archaeological evidence for building activity or occupation until the sixth century AD. Sparse architectural remains of the sixth century AD suggest that the fortified site of Kastri may have served as an observation post during the Early Byzantine period and later.
Surface investigations at Kastri began in the early twentienth century by K. Papaioannou, schoolteacher at Kymi and Curator of Antiquities, and were continued by G. Papavasileiou, high-school principal at Chalkis. The archaeologist A. Sampson excavated the site in 1976-1978 with funds made available by the Municipality of Kymi and the Community of Potamia.
The remains of the ancient settlement lie on the top and west side of Kastri hill. A powerful fortification wall, whose course can easily be traced through the dense vegetation, surrounded the settlement. The wall was built of semi-processed stones in irregular polygonal masonry and had a small gate with pilars and a threshold on its northwest section. A little lower, on a plateau on the hill’s west slope, is a small section of the Hellenistic fortification wall.
A fortified enclosure at the very top of the hill, northeast of the church of Agios Nicolaos, probably served as an observation post or as garrison quarters. Its wall is built of coarsely hewn stones in irregular polygonal masonry. It has buttresses at regular intervals and a gateway with threshold (the mortises for the wooden door are still in place) in its south side. A stone bearing the votive inscription [P]YLIOIO (door), which undoubtedly relates to the gate and may have been an offering to Hermes Pylios (Hermes of the Gate), was found at this exact location. The discovery of a pedestal inscribed NYMPHON ACHELOIOU indicates that a temple dedicated to Acheloos existed nearby; the pedestal belonged to a bronze statue, now lost.
Remains of buildings of the Classical and Hellenistic periods are visible on the hill’s west slope. Because of the sloping terrain these buildings were constructed on terraces supported by retaining walls. Two rectangular stone-built constructions in Sector I have been identified as cisterns of the Classical period. An oval metallurgy furnace built of tiles and slate plaques was uncovered in Sector III. No architectural remains of the Neolithic settlement on the south side of the hill survive, only surface finds, mostly pottery sherds.
ΠΗΓΗ:http://odysseus.culture.gr/ Συντάκτης Α. Χατζηδημητρίου, αρχαιολόγος & Δρ Δ. Μυλωνάς, αρχαιολόγος
https://www.efaeuv.gr/sites/kastripotamia/kastripotamia-gr.html
Greek