Η Κασταλία αποτελούσε την ιερή πηγή των Δελφών και το νερό της διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στη λατρεία και στη λειτουργία του ιερού και του μαντείου. Εκεί πλενόταν η Πυθία, οι ιερείς και το προσωπικό του ναού, ενώ με το νερό της καθάριζαν και το ναό του Απόλλωνα. Εκεί έπρεπε υποχρεωτικά να πλυθούν και οι θεοπρόποι, δηλαδή όσοι θα ζητούσαν χρησμό, προκειμένου να εξαγνισθούν. Η Κασταλία πηγή βρίσκεται στη χαράδρα των Φαιδριάδων, στα ριζά του βράχου που σήμερα ονομάζεται Φλεμπούκος και στην αρχαιότητα λεγόταν Υάμπεια. Από εκεί το ρέμα ξεχύνεται στην κοιλάδα του Πλειστού ως χείμαρρος, το σημερινό Αρκουδόρρεμα, όπου, σύμφωνα με το μύθο, ήταν η φωλιά του Πύθωνα. Το νερό της Κασταλίας πηγής έφθανε μέσω ενός αγωγού στην ομώνυμη κρήνη, που βρίσκεται ανάμεσα στο τέμενος του Απόλλωνα και στο αρχαίο γυμνάσιο των Δελφών.
Η πρώτη κρήνη διαμορφώθηκε γύρω στο 600-590 π.Χ. κοντά στον αρχαίο δρόμο και είναι αυτή που βλέπουμε σήμερα δίπλα στο σύγχρονο δημόσιο δρόμο. Η Κάτω Κασταλία, όπως ονομάζεται, είναι ένα ορθογώνιο κτίσμα διαστάσεων 8,20 x 6,64 μ., που περιλαμβάνει μία ορθογώνια κτιστή λεκάνη, με σύστημα αγωγών και κρουνών. Μπροστά της απλώνεται πλακόστρωτη αυλή με λίθινους πάγκους, στην οποία οδηγούσε μία σκάλα με 3-4 σκαλοπάτια. Το νερό έφθανε από την πηγή με αγωγό, που είχε λαξευθεί κάτω από την επιφάνεια του εδάφους με ιδιαίτερη επιμέλεια. Στους επόμενους αιώνες, μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια, η κρήνη αναμορφώθηκε και επισκευάσθηκε αρκετές φορές, ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες. Η νεότερη μορφή της, η Κασταλία του βράχου, χρονολογείται στον 1ο αι. π.Χ. και είναι αυτή που είδε και περιέγραψε ο περιηγητής Παυσανίας. Βρίσκεται περίπου 50 μ. ψηλότερα από την αρχαϊκή και πιο κοντά στην πηγή. Για την κατασκευή της χρειάσθηκε να λειανθεί ο βράχος σε πλάτος περισσότερο από 11 μ. και ύψος 12,50 μ. Εκεί δημιουργήθηκαν κόγχες, όπου τοποθετούνταν αναθήματα των πιστών για τη νύμφη Κασταλία. Η μεγαλύτερη από αυτές, στα δεξιά, μετατράπηκε σε εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Κάτω από τις κόγχες λαξεύθηκε στο βράχο μία στενόμακρη λεκάνη μήκους 10 μ. και πλάτους 0,50 μ., στην οποία έφθανε το νερό της πηγής με κλειστό αγωγό. Η λεκάνη ήταν σκεπαστή και η μία άκρη της άνοιγε έτσι ώστε να μπορεί να καθαρίζεται. Στην πρόσοψη της κρήνης υπήρχαν επτά χάλκινοι κρουνοί, που χωρίζονταν με επτά πεσσούς σκαλισμένους στο βράχο. Μπροστά από την κρήνη υπήρχε πλακόστρωτη αυλή, στην οποία κατέβαινε κανείς με οκτώ σκαλοπάτια, και στις τρεις πλευρές της υπήρχαν λίθινοι πάγκοι.
Η νεότερη κρήνη ανασκάφηκε το 1878 από τους Σ. Δραγάτση και Ε. Καστόρχη, ενώ η αρχαϊκή το 1960 από τον Α. Ορλάνδο. Και στα δύο μνημεία έχουν γίνει κατά καιρούς εργασίες συντήρησης και αναστήλωσης.
The Castalian fountain of Delphi, Fokida
The Castalian fountain The Castalian spring was the sacred source of Delphi, and its water played an important role in the cult and procedure of the temple and of the oracle. This is where Pythia, the priests and the temple staff washed, and where the water used to clean the temple came from. The theopropoi – those wishing to consult the oracle – were also obliged to wash here in order to purify themselves.
The Castalian spring is located at the foot of the rocky crag Phleboukos (ancient Hyampeia), inside the ravine separating the two Phaedriades. Its waters form a stream, the so-called Arkoudorema, which runs into the Pleistos valley where, according to a myth, the Python had its lair. Water was also channeled to the homonymous fountain situated between the temenos of Apollo and the ancient gymnasium.
The Castalian fountain was originally built around 600-590 BC near the ancient route, and was refurbished several times since. Still visible today on the modern roadside, this so-called Lower Castalia is a rectangular structure of 8.20 by 6.64 metres enclosing a rectangular stone-built basin with a system of pipes and spouts. In front of the basin is a paved terrace with stone benches, reached by a small staircase. The water was channeled from the spring by a rock-cut subterranean pipe.
The later Castalian fountain, which dates to the first century BC and is located approximately fifty metres uphill, closer to the spring, is the one described by Pausanias. The fountain was built inside a rock-cut hollow eleven metres long by twelve and a half metres high, supplied with niches for the votive offerings to the nymph Castalia. The largest of these niches became a chapel of Saint John the Baptist in the Post-Byzantine period. Under the niches is an elongated rock-cut basin, ten metres long by half a metre wide, which was covered and had an opening for cleaning at one end. A closed pipe supplied the water. On the basin’s fa?ade were seven bronze spouts separated by seven engaged rock-cut columns. In front of the basin was a paved terraced with stone benches, accessed from above by eight steps.
The later fountain was excavated by S. Dragatsis and E. Kastorchis in 1878, and the Lower Castalia by A. Orlandos in 1960. Both monuments have been conserved and restored.
ΠΗΓΗ:http://odysseus.culture.gr/ Συντάκτης Σ. Ραπτόπουλος, αρχαιολόγος
ΤΑΠ, Δ/ΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ, “ΔΕΛΦΟΙ”, 2019
Greek