Η Θόλος είναι, ίσως, το πιο χαρακτηριστικό μνημείο των Δελφών, που δεσπόζει στο ιερό της Αθηνάς Προναίας ανάμεσα στο νεότερο ναό της Αθηνάς και στο θησαυρό των Μασσαλιωτών. Πρόκειται για αριστούργημα της κλασικής αρχιτεκτονικής, του οποίου, όμως, αγνοούμε τη χρήση. Έχει συσχετισθεί με χθόνια λατρεία, ωστόσο, ο περιηγητής Παυσανίας, που είδε τα ερείπιά του το 2ο αι. μ.Χ. δεν το μνημονεύει ως ναό. Το εντυπωσιακό κυκλικό κτήριο χρονολογείται στο 380 π.Χ. Όπως μαθαίνουμε από το Βιτρούβιο, υπεύθυνος αρχιτέκτονας για την κατασκευή της Θόλου ήταν ο Θεόδωρος από τη Φώκαια ή τη Φωκίδα, ο οποίος, μάλιστα, είχε γράψει και βιβλίο για τον τρόπο οικοδόμησής της.
Η Θόλος συνθέτει σχεδόν όλους τους ρυθμούς του κλασικού αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Οι είκοσι κίονες του εξωτερικού περιστυλίου είναι δωρικοί και επιστέφονται από ζωφόρο με ανάγλυφες μετόπες που κοσμούνταν με παραστάσεις από την Αμαζονομαχία και την Κενταυρομαχία. Ο κυκλικός σηκός με συμπαγείς τοίχους επίσης επιστέφεται από δωρική ζωφόρο με τρίγλυφα και ανάγλυφες μετόπες μικρότερου μεγέθους, ενώ στο εσωτερικό του στέκονταν δέκα ημικίονες κορινθιακού ρυθμού. Όλο το κτήριο στηρίζεται σε κρηπίδωμα με τρεις χαμηλές βαθμίδες. Για την ανωδομή του μνημείου χρησιμοποιήθηκε συνδυασμός υλικών, που είχε ως αποτέλεσμα την πολυχρωμία: παριανό και πεντελικό μάρμαρο, καθώς και σκούρος γαλάζιος ελευσίνιος ασβεστόλιθος για τον τονισμό δομικών λεπτομερειών, στον τοιχοβάτη και στο δάπεδο. Η οροφή ήταν επίσης μαρμάρινη και από τη διακόσμησή της έχουν σωθεί ορισμένα ρομβοειδή φατνώματα. Προβληματική είναι αποκατάσταση της στέγης, ιδίως μετά την αποκάλυψη δύο σειρών από σίμες. Η πιο πρόσφατη θεωρία αποκαθιστά κωνική στέγη, σε σχήμα κινέζικου καπέλου. Η στέγη ήταν και αυτή κοσμημένη με ακρωτήρια σε μορφή γυναικών, σε στάση σχεδόν χορευτική. Τα ανάγλυφα, δυστυχώς, απολαξεύθηκαν από τους Χριστιανούς στα μεταγενέστερα χρόνια.
Η Θόλος αναστηλώθηκε μερικώς το 1938, ενώ αρχιτεκτονικά μέλη και, κυρίως, τα σωζόμενα τμήματα από το γλυπτό διάκοσμό της έχουν συντηρηθεί και εκτίθενται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών.
The tholos of Athena Pronaia of Delphi, Fokida
The tholos of the sanctuary of Athena Pronaia, clearly visible from above, is perhaps the most characteristic monument at Delphi and the most important building of this small sanctuary. Located between the later temple of Athena and the Treasury of Massalia, this circular building of unknown purpose is a masterpiece of Classical architecture. It is thought to have been connected with chthonic cults, although Pausanians, who saw its ruins in the second century AD, does not refer to it as a temple.
According to Vitruvius, this impressive building was raised in 380 BC on plans by the architect Theodoros of Phocea or Phocis, who even wrote a book about the way it was built. The tholos is a synthesis of most styles of Classical architecture. It rests on a three-stepped podium and the twenty Doric columns of the outer peristyle supported a Doric frieze of triglyphs and metopes with relief decoration. Inside the cella were ten engaged Corinthian columns. A variety of materials were used in order to achieve a multi-coloured effect: Parian and Pentelic marble, and blue Eleusinian limestone for the structural details, the base of the cella wall, and the floor. The marble ceiling comprised lozenge-shaped coffers, of which several are preserved. The probable conical roof was decorated with acroteria in the shape of women, in a dance-like pose; its reconstruction remains problematic, particularly after the recent discovery of two rows of water-spouts. The building’s relief decoration was disfigured by Christians in later years.
The tholos was partially restored in 1938. Several architectural members and the surviving sculptures were restored and are now on display in the Delphi Archaeological Museum.
ΠΗΓΗ:http://odysseus.culture.gr/ Συντάκτης Δρ. Έλ. Παρτίδα, αρχαιολόγος
ΤΑΠ, Δ/ΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ, “ΔΕΛΦΟΙ”, 2019
Greek