Ο αρχαίος οικισμός του Εμποριού, χτισμένος στο λόφο του Προφήτη Ηλία, ιδρύθηκε τον 8ο αιώνα π.Χ. από τους Ίωνες. Στην κορυφή του λόφου, βρίσκεται τειχισμένη ακρόπολη, γεωμετρικών χρόνων, έκτασης 20.000 τ.μ., με είσοδο στο νοτιοδυτικό τμήμα. Το οχυρωματικό τείχος, μήκους 800 μ., και σωζόμενου ύψους 2 μ. περίπου, περνά ανάμεσα στους βράχους του λόφου, οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό, με προσθήκη ακανόνιστων λίθων στα κενά. Η οχύρωση περικλείει ένα μεγαρόσχημο ορθογώνιο κτήριο, με δώμα και πρόδρομο, που εικάζεται ότι ήταν η κατοικία του τοπικού άρχοντα. Στο χώρο της οχύρωσης κτίστηκε, τον 6ο αι. π.Χ., ο ναός της Αθηνάς, ένα ορθογώνιο απλό κτίριο, χωρίς περιστύλιο, με κλειστό, αβαθή πρόναο, τετράγωνο σηκό και επίπεδη στέγη που στηριζόταν σε τέσσερις ακανόνιστα τοποθετημένους κίονες. Επισκευάσθηκε τον 4ο αι. π.Χ. και οι κυριότερες αλλαγές πραγματοποιήθηκαν στο εσωτερικό του και στη στέγη. Στο ΒΔ τμήμα του αρχαϊκού ναού, συμπεριλήφθηκε ο βωμός των γεωμετρικών χρόνων, που χρησιμοποιήθηκε ως τράπεζα προσφορών. Στα βόρεια του παραπάνω οικήματος κτίστηκε την ίδια περίοδο ένας μεγάλος ορθογώνιος βωμός, ο οποίος αντικαταστάθηκε κατά τους ελληνιστικούς χρόνους από νεότερο, που κτίστηκε μπροστά στην είσοδό του.
Τη δυτική πλαγιά του λόφου, έξω από τα τείχη της ακροπόλεως, καλύπτουν τα οικοδομικά λείψανα κατοικιών και δρόμοι, που καταλαμβάνουν έκταση 40.000 τ.μ. Το Εμποριό των πρώιμων ιστορικών χρόνων δεν έχει συγκεκριμένη πολεοδομική σύλληψη. Οι κατοικίες είναι τοποθετημένες σε διαμορφωμένα πλατώματα, αυτόνομες, με αυλή μπροστά στη είσοδό τους. Οι περισσότερες ήταν μεμονωμένα, μονόχωρα κτίσματα. Διακρίνονται στις απλές οικίες (λιθόκτιστα κτίσματα, τετράγωνης κάτοψης με επίπεδη στέγη, χτισμένες στα ψηλότερα σημεία του λόφου) και στα μέγαρα (λιθόκτιστα, μακρόστενα κτίσματα μεγάλων διαστάσεων με άνετο τον κυρίως χώρο, το δώμα και πρόδομο, χτισμένα σε περίοπτη θέση).
Το 2001, το πρόγραμμα ανάδειξης και προβολής του αρχαιολογικού χώρου εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα “Πολιτισμός” του Υπουργείου Πολιτισμού, στο πλαίσιο των χρηματοδοτήσεων από το Γ΄ ΚΠΣ. Οι εργασίες ανάδειξης άρχισαν το 2002 και ολοκληρώθηκαν το 2003.
Στην είσοδο του οργανωμένου αρχαιολογικού χώρου εκτός από το φυλάκιο υπάρχει εκθετήριο που φιλοξενεί τη μακέτα του χώρου και σύντομη προβολή με τρισδιάστατη πρόταση αποκατάστασης των αντιπροσωπευτικών κτισμάτων του οικισμού. Τρεις βασικές διαδρομές περιήγησης οδηγούν τον επισκέπτη στα σημαντικότερα μνημεία του χώρου.

Archaelogical site of Emporio, Chios Island

ΠΗΓΗ:http://odysseus.culture.gr Συντάκτης Δέσποινα Τσολάκη, αρχαιολόγος