To ιερό των Καβείρων τοποθετείται 8 χλμ. δυτικά της Θήβας. Ηταν αφιερωμένο σε δύο θεότητες άγνωστης προέλευσης, τον Κάβειρο και τον Παίδα, στους οποίους η Δήμητρα αποκάλυψε κάποιες μυστικές τελετές που αποσκοπούσαν την ενίσχυση της παντοειδούς γονιμότητας (καρπών, ζώων, ανθρώπων). Οι Κάβειροι λατρεύονταν ως προστάτες του αμπελιού και της ευγονίας των ζώων, γι’αυτό και βρέθηκαν εκεί πάνω από 1400 ζωϊκές απεικονίσεις ταύρων. Η λατρεία στο ιερό αρχίζει τουλάχιστον από την αρχαϊκή περίοδο (700-500 π.Χ.) και συνεχίζεται αδιάσπαστη ως τα ρωμαϊκά μεταχριστιανικά χρόνια (4ος αιώνας. μ.Χ.). Τυπική είναι ακόμη και η κεραμεική του ιερού, κυρίως κάνθαροι, που διακοσμούνται με γκροτέσκες μορφές. Η εύρεση ωστόσο λιγοστών νεολιθικών οστράκων (6000-3000 π.Χ.) κάτω από το ναό αποδεικνύει μία ακόμη πρωιμότερη κατοίκηση στο χώρο, προτού αυτός μετατραπεί σε θρησκευτικό κέντρο.
Το ιερό αποκαλύφθηκε τυχαία το 1887, όταν μολύβδινα ειδώλια ταύρων που προέρχονταν από την περιοχή βρέθηκαν να πωλούνται στην αγορά της Αθήνας. Η ανασκαφή του Καβειρείου έγινε το 1888-9 από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο υπό τους P. Wolters, W. Doerpfeld, W. Judeich, H. Winnefeld, F. Winter ενώ η G. Bruns συνέχισε το 1956, 1959, 1962 και 1964-6. Μικρή συμπληρωματική ανασκαφή έγινε το 1971.
Στο διάστημα 1993-94 έγιναν στερεωτικές εργασίες στον κτιστό περίβολο του θεατρικού κοίλου που κινδύνευε από κατολίσθηση από τα νερά της βροχής. Το 2014 ξεκίνησαν εργασίες καθαρισμού και εκ νέου αποκάλυψης των μνημείων με τη σύναψη Προγραμματικής Σύμβασης με την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, καθώς το μεγαλύτερο τμήμα της παλαιάς ανασκαφής παρέμενε κάτω από νεώτερες προσχώσεις του παρακείμενου ρέματος. Οι εργασίες το 2014 απεκάλυψαν εκ νέου τον βωμό και τις κατώτερα έδρανα του θεάτρου.
Τα σημαντικότερα μνημεία του Καβειρείου είναι:
Ο Ναός, αφιερωμένος στους θεούς Κάβειρους. Πρόκειται για ορθογώνιο οικοδόμημα, του οποίου τα παλαιότερα λείψανα τοποθετούνται στον 6ο αιώνα π.Χ. Τα σημερινά σωζόμενα θεμέλια ανήκουν σε νεότερη φάση του τέλους του 4ου αιώνα π.Χ. Μεταγενέστερες ανακαινίσεις που περιλαμβάνουν προσθήκες στα δυτικά του ναού έγιναν στον 2ο και 1ο αιώνα π.Χ. Ο ναός διέθετε πρόναο και σηκό, καθώς και υπαίθρια αυλή με δύο ορθογώνιους βόθρους για θυσίες. Ολόγυρα είχε περίβολο.
Το Θέατρο, το οποίο κτίστηκε κατά την ελληνιστική περίοδο (3ος-1ος αιώνας π.Χ.) στον ίδιο άξονα με το ναό από την ανατολική του πλευρά. Δεν είχε σκηνή, διέθετε δέκα κερκίδες στο κοίλο και βωμό στο κέντρο της ορχήστρας. Εξυπηρετούσε στην παρακολούθηση των “δρωμένων” που σχετίζονταν με τη μύηση των πιστών.
Η στοά, μακρόστενο οικοδόμημα μήκους 40 μ. στα Ν.Α. του θεάτρου. Εξυπηρετούσε τις λατρευτικές ανάγκες του ιερού. Κτίστηκε περί τα μέσα του 1ου αιώνα π.Χ.
Τα κυκλικά και ελλειψοειδή κτήρια, από τα οποία βρέθηκαν αρκετά σε ολόκληρο το χώρο του ιερού. Διέθεταν βόθρους για τις αιματηρές θυσίες και τους τελετουργικούς καθαρμούς καθώς και κτιστό πάγκο στο εσωτερικό για τους μυούμενους. Το μεγαλύτερο, του τέλους του 5ου αι. π.Χ., βρίσκεται μεταξύ της στοάς και του ναού και ήταν ίσως απλός περίβολος χωρίς στέγη. Αχρηστεύτηκε στις αρχές του 1ου αιώνα π.Χ.
Ο περίβολος, κτιστός, περιέβαλε όλο τον ιερό χώρο με το ναό και την υπαίθρια αυλή μέχρι πριν το 300 π.Χ. Στον 2ο αιώνα π.Χ. επεκτάθηκε ανατολικότερα προκειμένου να συμπεριλάβει και το κοίλο του θεάτρου.

Kabireion (Sanctuary of the Kabeiroi)
The sanctuary of the Kabeiroi is situated 8 km west of Thebes. It was devoted to 2 deities, Kabeiros and Pais, both of unknown origin, to which Demeter revealed mysteries aiming at reinforcing the fertility of nature animals and human beings. The Kabeiroi were worshiped as protectors of wineyards and animal fertility; associated are 1400 representations of bulls found at the site. The cult in the sanctuary began in the archaic period (700-500 B.C.) and continued unil late antiquity (4th c. A.D.). The pots on the sanctuary bear typical decoration with grotesque carucaturated figures. Some neolithic (6000-3000 B.C.) sherds from beneath the temple attest an earlier occupation of the site, before its use as a religious center.
In 1887 the Kabirion was discovered due to a chance find of bronze statuettes. It was exclusively excavated in 1888-9 by the German Archaeological Institute (P. Wolters, W. Dorpfeld, W. Judeich, H. Winnefeld, F. Winter) and G. Bruns continued in 1956, 1959,1962 and 1964-6. A supplementary excavation took place in 1971. (G. Bruns and P. Wolters, Das Kabiren-Heiligtum bei Theben, Berlin 1940 – W. Heyder – A. Mallwitz, Die Bauten und Kabiren-Heiligtum bei Theben 1978).
In 1993-94 restoration works were undertaken in the enclosure wall of the cavea which was endangered due to rainwater.
The most important monuments of Kabireion are:
The Temple : devoted to the gods called Kabeiroi. It is a rectangular building the oldest remains of which are dated at the 6th c. B.C. onwards. The preserved foundations are from the end of the 4th c. B.C., but later renovations involving annexe on W. of the temple were in the 2nd and 1st c. B.C. The temple was supplied with pronaos, cella and a courtyard with two rectangular sacrificial pits. It was enclosed by a circuit wall.
The Theatre : it was built during the hellenistic period (3rd-1st c. B.C.) in the same axis as the temple. It had no front scene, but had 10 sectors in the cavea and en altar in the middle of the orchestra. It was used for the attendance of religous ceremonies concerning the initiation of the pilgrims.
The Stoa : long-narrow building, (length 40 m.) on the S.E. of the theatre. It may possibly have been used in the cult. It was built in the 1st c. B.C.
The circular and elliptical buildings : were found everywhere in the sanctuary. They contained sacrificial pits and benches along the walls for the practices of initiation. The largest one from the end of the 5th c. B.C., between the temple and the stoa, was probably a plain unroofed enclosure wall. It came out of use in the beginning of the 1st c. B.C.
The circuit wall : before 300 B.C. it enclosed the temple and an open-air area in front of it. In the 2nd c. B.C. it extended to the east in order to include the cavea of the theatre.

ΠΗΓΗ:http://odysseus.culture.gr Συντάκτης Εύη Τσώτα, αρχαιολόγος