Η ελληνιστική, ρωμαϊκή και βυζαντινή Μαρώνεια βρίσκεται στους ΝΔ πρόποδες του Ισμάρου μέχρι την παραλία του Άγιου Χαράλαμπου. Η θέση της αρχαϊκής και κλασικής πόλης δεν είναι γνωστή. Η χώρα της Μαρώνειας εκτεινόταν στην περιφέρεια του ορεινού όγκου του Ισμάρου. Ο Ίσμαρος αναφέρεται στην ?δύσσεια ως η πόλη και η χώρα των Θρακικού φύλου των Κικόνων που προστατευόταν από τον Απόλλωνα, ο ιερέας του οποίου Μάρων κατοικούσε στο άλσος του Θεού.
Η σπηλιά ανάμεσα στους Προσκυνητές και τη Μαρώνεια έχει συνδεθεί με το γνωστό επεισόδιο της τύφλωσης του Πολυφήμου στην ?δύσσεια. Η κατοίκησή της αρχίζει στη Νεότερη Νεολιθική (περίπου 5300-3800 π.Χ.) και συνεχίζεται στην Ύστερη Εποχή Χαλκού (14ος-12ος αι. π.Χ.), και την Πρώιμη Εποχή Σιδήρου (11ος – 7ος αι. π.Χ.). Στα μεσαιωνικά χρόνια (τέλη του 12ου – αρχές 13ου αι.) η χρήση της σπηλιάς συνδέεται με κάποια έκτακτη ανάγκη. Ανάλογη ακολουθία με αυτή της σπηλιάς της Μαρώνειας εμφανίζουν μέχρι την Πρώιμη Εποχή Σιδήρου οι δυο σπηλιές κοντά στο σημερινό χωριό Στρύμη.
Η ισχυρή ακρόπολη του Άι-Γιώργη ανατολικά της Μαρώνειας, που ταυτίστηκε με την πόλη των Κικόνων Ισμάρα ή Ίσμαρο, χρονολογείται στους 9ο και 8ο αι. π.Χ., ενώ ίδιας εποχής θεωρείται η οχύρωση που σώζεται στους πρόποδες του υψώματος, στο δυτικό σκέλος της οποίας ξεχωρίζει μια επιβλητική μεγαλιθική πύλη.
Η Μαρώνεια ιδρύθηκε από χιώτες αποίκους, στις νοτιοδυτικές πλαγιές του ΄Ισμαρου, στα μέσα του 7ου π.Χ. αιώνα και εξελίχθηκε σε κραταιά και πολυάνθρωπη πόλη-κράτος. Η παράδοση αναφέρει ως οικιστή της Μαρώνειας τον Μάρωνα, ιερέα του Απόλλωνα. Από τον Όμηρο είναι γνωστή η φιλοξενία και τα δώρα του Μάρωνα πρός τον Οδυσσέα όταν εκείνος βρέθηκε στη χώρα των Κικόνων. Η οχύρωση της κλασικής πόλης έχει μήκος 10 χιλιομέτρων και περιλαμβάνει μία έκταση 4.000 στρεμμάτων από την παραλία μέχρι την κορυφή του Ίσμαρου.
Τον 4ο αι. π.Χ. η Μαρώνεια, που είχε στενές σχέσεις με το βασίλειο των Οδρυσών, είχε αναλάβει το μεγαλύτερο τμήμα του εμπορίου στον χώρο της Θράκης. Προσαρτήθηκε στη Μακεδονία στα μέσα του 4ου αι. π.Χ., ενώ στη συνέχεια βρέθηκε κάτω από τον έλεγχο του Λυσιμάχου, των Σελευκιδών και των Πτολεμαίων. Το 167 π.Χ. η Ρώμη προχώρησε στη σύναψη συμμαχίας μαζί της. Οι επιγραφές που ήλθαν στο φως μας πληροφορούν για τους πολιτικούς θεσμούς και την προσωπογραφία της πόλης. Στα νομίσματά της εικονίζεται συνήθως το άλογο, η κεφαλή του Διονύσου, η άμπελος και το σταφύλι. Το κρασί της Μαρώνειας, ο ?σμαρικός ο?νος, ήταν ονομαστό στην αρχαιότητα.
Οι ανασκαφές άρχισαν στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και αποκάλυψαν το θέατρο της πόλης με δύο φάσεις κατασκευής, την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή,
Ιερό, πιθανόν του Διονύσου, που χρονολογείται στον 4ο π.Χ. αιώνα., μεγάλη κατοικία ελληνιστικής εποχής με ψηφιδωτό δάπεδο, δύο μεγάλα κτηριακά συγκροτήματα, πιθανότατα δημόσια, ελληνιστικής εποχής και τμήματα της οχύρωσης της κλασικής πόλης.
Σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα της περιοχής θεωρούνται:
1) Αρχαίο Θέατρο.
Κατασκευάσθηκε στην ελληνιστική εποχή, αλλά έχει υποστεί μετασκευές στα ρωμαϊκά χρόνια. Σώζονται τρεις σειρές από το λίθινο κοίλο, ο κεντρικός και ο πεταλόσχημος αγωγός της ορχήστρας και το κτήριο της ρωμαϊκής σκηνής.
Στην ελληνιστική φάση ανήκουν το λίθινο κοίλο, ο μνημειακός κεντρικός και ο περιμετρικός αγωγός της ορχήστρας, οι θρόνοι της προεδρίας και οι ημικίονες του προσκηνίου. Στη ρωμαϊκή φάση ανήκουν η σκηνή με το προσκήνιο και το προστατευτικό θωράκιο για τους θεατές μεταξύ ορχήστρας και κοίλου, που δημιουργήθηκε από τα καλύμματα του περιμετρικού αγωγού, όταν η ορχήστρα μετατράπηκε σε αρένα (κονίστρα). Το μνημείο ήταν χρήση μέχρι τον 4ο αι. μ.Χ. Έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες αναστήλωσης των εδωλίων του κοίλου, με την προσθήκη τριών νέων σειρών πάνω από τις τρεις σειρές που διασώθηκαν, αποκατάστασης του προστατευτικού θωρακίου, συγκόλλησης, συμπλήρωσης και επανάταξης των μετακινημένων εδωλίων.
2) Ιερό του Διονύσου (;).
Η ανασκαφική έρευνα στη Μαρώνεια αποκάλυψε ναό (β΄ μισό 4ου αι. π.Χ.), πιθανόν του Διονύσου, και εκτεταμένο συγκρότημα κτιρίων δημόσιου χαρακτήρα, το αρχαίο θέατρο, οικοδομικά κατάλοιπα δυο ελληνιστικών οικιών και μιας μεγάλης διώροφης οικίας (τέλος 4ου ? α΄ μισό 2ου αι. π.Χ.) με ψηφιδωτό δάπεδο, ένα μνημειακό Αδριάνειο Πρόπυλο και ένα υστερορρωμαϊκό κτίριο μεγάλων διαστάσεων με πλακόστρωτο δρόμο στην περιοχή του λιμανιού που πιθανόν οδηγούσε ατην αγορά της Ρωμαϊκής Μαρώνειας. Επίσης ερευνήθηκαν το βορειοδυτικό σκέλος της ελληνιστικής οχύρωσης με την ακρόπολη του Αγίου Αθανασίου.
3) Οικία ψηφιδωτού.
Μεγάλη κατοικία του τέλους 4ου – αρχών 3ου αιώνα π.Χ. με ψηφιδωτό δάπεδο στον ανδρώνα.
4) Ρωμαϊκό Πρόπυλο.
Μνημειακή πύλη που χρονολογείται στην εποχή του αυτοκράτορα Αδριανού (124-125 μ.Χ.)

Ancient Maroneia, Rodopi
Maroneia was founded by Chian colonists on the SW slopes of Ismaros, in the mid-7th century B.C. and soon developed into a prosperous and densely inhabited city-state. According to tradition, the mythical founder (oikistes) of the city was Maron, a priest of Apollo. Homer describes Maron’s hospitality and the gifts that he offered to Ulysses when he visited the land of the Kikones. During the Classical period the city had a strong fortification wall, 10 km. long, enclosing an area of 4 sq.km., which extended from the coast up to the top of Ismaros.
Excavations of the site started in the late 1960’s and have brought to light:
The theatre of the city, in which two architectural phases are distinguished, dated to the Hellenistic and Roman periods
A sanctuary, probably of Dionysos, dated to the 4th century B.C.
A large Hellenistic house with a mosaic floor
Two extensive building complexes, most probably of public function, also dated to the Hellenistic period
Parts of the fortification wall of the Classical city.
Restricted restoration work is carried out at the architectural remains.
The most important monuments of the site are:
1) The Ancient Theatre.
It was constructed in the Hellenistic period and remodelled in Roman times. Preserved are: three rows of stone seats of the cavea, the central and the horseshoe-shaped conduit of the orchestra, and the building of the Roman skene.
2) Sanctuary of Dionysos.
The sanctuary, probably dedicated to Dionysos, is built on a terrace supported by a retaining wall. Parts of two more buildings have been revealed to the north and south of the sanctuary, which is dated to the 4th century B.C.
3) “House of the mosaic”.
Large, private house, preserving a mosaic floor in the men’s quarters (andron). Dated to the end of the 4th or the beginning of the 3rd century B.C.
4) Roman propylon.
Monumental gate, constructed probably during the reign of emperor Hadrian (124-125 A.D.).

ΠΗΓΗ: http://odysseus.culture.gr/ Συντάκτης Χρύσα Καραδήμα