Η αρχαία Θίσβη εκτεινόταν ανάμεσα στο λόφο του Παλαιοκάστρου στα βόρεια και στην άκρη της πεδιάδας που ορίζεται στα νότια από τον Ελικώνα και καλείται Νεόκαστρο. Η ακρόπολη της στο λόφο Παλαίκαστρο ήταν οχυρωμένη. Τμήματα της οχύρωσης διατηρούνται ως σήμερα.
Κυρίως στο τείχος της ακρόπολης διακρίνονται παλαιότερες και νεότερες οικοδομικές φάσεις. Τείχος ακανόνιστης πολυγωνικής τοιχοποιίας περιρέει το βορειοδυτικό τμήμα της ακρόπολης της Θίσβης (Παλαιόκαστρο). Αντίθετα, το ανατολικό τμήμα του τείχους της κάτω πόλης και οι προμαχώνες του Νεόκαστρου είναι κτισμένα κατά το ισόδομο σύστημα του 4ου αι. π.Χ. Στο τείχος της κάτω πόλεως διατηρείται πύλη που προστατεύεται από τετράγωνο πύργο. Από την αρχαία πόλη προέρχονται εκατοντάδες ανάγλυφα και επιγραφές, που χρονολογούνται από τον 5ο αι. π.Χ. έως τον 3ο αι. μ.Χ. Κάποια από αυτά φυλάσσονται στο Μουσείο Θηβών και άλλα είναι εντοιχισμένα σε κτήρια του σημερινού χωριού. Η κεραμική από τον χώρο εκτείνεται χρονικά από τους μυκηναϊκούς έως τους ρωμαϊκούς χρόνους.
Αριστερά και δεξιά του δρόμου που οδηγεί στον Άγιο Ιωάννη, νότια της Θίσβης σώζονται αναλημματικοί τοίχοι που συγκρατούσαν αρχαίο ανάχωμα το οποίο βρίσκεται κάτω από το οδόστρωμα. Στο δρόμο αυτό άξια προσοχής είναι και η τοξωτή γέφυρα του 19ου αιώνα.μ.Χ.
Είχε παλαιότατη ακρόπολη, εγκατεστημένη σε απόκρημνη κορυφή, στην οποία λατρεύονταν κυρίως ο Ηρακλής, ο Διόνυσος και ο Ερμής. Το σύγχρονο χωριό εκτείνεται πάνω σε τμήμα της αρχαίας πόλης.
Η κατοίκηση της περιοχής ξεκινά από το 2000 π.Χ. περίπου όπως μαρτυρούν διάσπαρτα μικροευρήματα και ίχνη κεραμικής. Στην περιοχή της Θίσβης υπήρξε σημαντική μυκηναϊκή εγκατάσταση. Ένας θαλαμοειδής τάφος που βρέθηκε στην περιοχή απέδωσε μάλιστα πλήθος σφραγίδων που χρονολογούνται στη μυκηναϊκή περίοδο (14ος – 13ος αι. π.Χ.) Στην κλασική εποχή, έως τα 338 π.Χ., η Θίσβη ανήκε στη χωρική περιφέρεια της Θεσπικής. Στην κρίσιμη σύρραξη του Γ΄ Μακεδονικού πολέμου η πόλη τάχτηκε με το μέρος των Μακεδόνων, ωστόσο αναγκάστηκε να ανοίξει τις πόρτες της στον Φλαμινίνο στα 170 π.Χ.
Το 1889 ο S.C. Rolfe διεξήγαγε σύντομη ανασκαφική έρευνα και αποκάλυψε θαλαμοειδείς τάφους. Ο F.G Maier μελέτησε την οχύρωση της πόλης περί το 1958.

Thisbe, Viotia

ΠΗΓΗ:http://odysseus.culture.gr Συντάκτης Έλενα Βλαχογιάννη, αρχαιολόγος