Η αρχαία πόλη των Αλών αναπτύχθηκε στην περιοχή του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου στην ανατολική πλευρά του κόλπου της Αταλάντης. Η θέση κατοικήθηκε στη Νεολιθική εποχή (6.000-5.000 π.Χ). Η πόλη των ιστορικών χρόνων ιδρύθηκε το 600 π.Χ περίπου και ανήκε σε συμμαχία πόλεων της Ανατολικής Λοκρίδας με έδρα τον Οπούντα. Οι Αλές ανασκάπτονται από αμερικανούς αρχαιολόγους. Δύο πρωτοπόρες ερευνήτριες η Hetty Goldman και η Alice Walker Kosmopoulos δραστηριοποιήθηκαν στο χώρο από το 1911 μέχρι και το 1935. Από το 1990 ξεκίνησαν και πάλι οι ανασκαφές στο χώρο από το πανεπιστήμιο Cornell της Νέας Υόρκης υπό τη διεύθυνση του καθηγητή κ. John E. Coleman.
Αρχικά, η θέση ιδρύθηκε στους Νεολιθικούς χρόνους (6.000-5.000). Ο οικισμός αποτελείται από κτήρια, ορθογώνιας κάτοψης, τα οποία περιβάλλονται από λιθινο περίβολο. Η πόλη των ιστορικών χρόνων ιδρύθηκε περί το 600 π.Χ.. και διέθετε τειχισμένη ακρόπολη. Κατά τους ελληνιστικούς χρόνους οικοδομείται ένας ευρύτερος οχυρωματικός περίβολος με πύργους που προστάτευε την ακρόπολη. Εντός αυτής έχουν ταυτιστεί ο ναός της Αθηνάς Πόλιούχου, θρησκευτικά και διοικητικά κτήρια. Εκτός αυτής έχουν εντοπιστεί και ερευνηθεί τα νεκροταφεία της πόλης. Καθώς το επίπεδο της θάλασσας έχει ανέβει ήδη από την αρχαιότητα, τμήμα της αρχαίας πόλης είναι ορατό στα αβαθή νερά δίπλα στην ακρόπολη. Η ακμή της πόλης των Αλών τοποθετείται στους ελληνιστικούς χρόνους. Θεωρείται ότι τότε αποτελούσε τμήμα της Βοιωτίας και μέλος της Βοιωτικής Συμμαχίας. Τα αρχαιολογικά ευρήματα τείνουν να επιβεβαιώσουν την αναφορά του Πλούταρχου (Σύλλας 26) ότι οι Αλές καταστράφηκαν από το ρωμαίο στρατηγό Σύλλα το 85 π.Χ,. επειδή επέτρεψαν τον ελλιμενισμό των πλοίων του αντιπάλου του Μιθριδάτη από τον Πόντο. Σποραδική κατοίκηση στην περιοχή συνεχίστηκε και τα ρωμαϊκά χρόνια. Νέα άνθηση γνωρίζει η πόλη τον 5ο και 6ο αι. μ.Χ. Μία παλαιοχριστιανική βασιλική κτίστηκε στην ακρόπολη, ακριβώς επάνω στα ερείπια του παλαιού ναού της Αθηνάς. Τμήματα οικιών και τάφοι της ίδιας εποχής έχουν επίσης διερευνηθεί, Περί τα τέλη του 6ου αι. μ.Χ, η ακρόπολη εγκαταλείφθηκε. Μία μικρή εκκλησία, της εποχής των Σταυροφοριών (13ος αι. μ.Χ.) ανεγέρθηκε επίσης εντός της παλαιοχριστιανικής βασιλικής.

Halai
Ancient Halai is located on the North Euboean Gulf at Aghios Ioannis Theologos, on the eastern side of the bay of Atalanti. The first settlement was established in the Neolithic period (6.000 – 5.000). Halai of Classical times was founded about 600 B.C and may have belonged to a league of East Lokrian towns centered on metropolis of Opus. Halai is being excavated by American archaeologists. Two pioneer scholars, Hetty Goldman and Alice Lesle Walker Kosmopoulos, were active in the area from 1911 until 1935. New excavations were conducted by the University in Ithaca N.Y and directed by Professor John E. Coleman in the summers of 1990 – 1992.
Initially, the site was inhabited in the Neolithic period (6000-5000 B.C). The settlement includes rectangular buildings which surrounded by circuit stone-wall. halai of Classical times was established about 600 B.C. The site had a small fortified acropolis, while in Hellenistic times an outer circuit wall with towers enclosed a wider area. The temple to Athena Poliouchos (“Guargian of the city”), relogious and civic buildings have been excavated. Outside of the akropolis the cemeteries of the city have been identified and investigated. See level has risen since antiquity and therefore part of the town now lies in the shallow water beside the acropolis. Halai flourished in the Hellenistic period, when, as it is considered, it became part of Boeotia and a member of the Boeotian League. The archaeological record has tended to confirm the report of Plutarch (Sulla 26) that Halai was destroyed by the Roman general Sulla in 85 B.C. as a panishment for providing a habour for the ships of his opponent Mithridates of Pontus. Sporadic occupation continued in the Roman period. In the 5th and 6th century A.D. Halai again became a flourishing town. An Early Cristian basilica church was built on the acropolis almost on top of the ruins of the old shrine of Athena. Remains of many houses and tombs of the same era have been investigated. The town was probably abandoned for the last time about the end of the 6th century A.D. Subsequently a small church, likely of Crusader times (13th century A.D. was built within the ruins of the 6th century basilica.

ΠΗΓΗ: http://odysseus.culture.gr/

https://www.culture.gov.gr/el/ministry/SitePages/viewyphresia.aspx?iID=1675